Vjernost, adaptacija i metakomentar: Slučaj romana Kradljivac orhideje Susan Orlean i filma Adaptacija Spikea Jonzea

Sažetak

Kradljivac orhideje Susan Orlean postavljao je pitanja i suprotstavljao se postavkama o žanru od svog pojavljivanja 1998. Iako su „istraživanja“ i „činjenice“ u prvom planu knjige, kritičari su ga opisali pojmovima kao što su književna publicistika, fakcija, subjektivno novinarstvo i publicistički roman zbog izraženih „književnih“, odnosno narativnih, karakteroloških, tematskih, pa čak i filozofskih, osobina. U pokušaju da ovu „jednostavnu“ i „lijepu“ knjigu „o cvijeću“ adaptira u medij filma, Charlie Kaufman, neurotični i anksiozni protagonist/scenarist Adaptacije (2002.), fikcijski avatar stvarnog Charlieja Kaufmana, iskušava širok raspon dostupnih generičkih i narativnih mogućnosti adaptacije koje proizlaze iz složene prirode književnog predloška. Cijeli niz prividnih promašenih početaka, koji nastaju u očajničkom pokušaju stvaranja koherentne cjeline, dovode u konačnici upravo do „holivudskog završetka“ koji scenarist navodno prezire i uporno pokušava izbjeći. Ovaj se rad bavi kompleksnim odnosima između književnog predloška i adaptacije, Kradljivca orhideje i Adaptacije, s jedne strane pružajući interpretativnu analizu Orleanine knjige i njezine potencijalne adaptacijske mogućnosti, te s druge ispitujući što se s tim mogućnostima događa u Adaptaciji. Rad ustanovljuje da film, koristeći se metafikcijom, metalepsom i drugim tehnikama povezanim s eksperimentalnim pripovijedanjem, prelama pitanja iz knjige u svojevrsnu meditaciju o procesima čitanja, pripovijedanja i tumačenja u okviru same adaptacije.